صنایع دستی و بررسی هنرهای سنتی ایران تحت pdf

مقدمه :
صنایع دستی به عنوان زیر مجموعه ای وسیع از هنرهای سنتی ایران، از گذشته‌های دور تا به امروز جایگاه ویژه و والایی در فرهنگ بومی معنوی و در گستره هنر مقدس سرزمینمان داشته است .
صنایع دستی یك مكانیسم عالی تفكر است كه در حیطه آن اهدافی معین به قصد تداوم معیشت در زندگی اقتصادی و نیز رشد و توسعه فرهنگ و دانش ملی و در نتیجه پس از برآورده شدن نیازهای بشری موجب تكامل و تعالی جامعه می‌شود در چهارچوب این اندیشه‌های عالمانه گروههای انسانی پویا شده و ركود و ایستایی‌ها كه موجب رخوت و خمودی عقل آنان می‌شود از بین می‌رود و در نتیجه انسانهایی با ویژگیهای جدید در جامعه نوین نمودار می‌گردند .دینامیك و پویایی جسم در جامعه تحول به وجود آورده و آن طور كه خواست بشر است فرهنگ و اقتصاد پا به پای یكدیگر پیش می‌رود .
هنر یك مسله مادی نیست كه از كسی بگیرد یا به كسی بدهد و هنرمندی یك كار ساده و بی مایه نمی باشد بلكه هنرها یادگارهای بسیار قدیمی و ره آورد و ارمغانی است از اندیشه‌های دور و دراز ملتها .
می توان گفت كه صنایع دستی گزارشی از هویت افراد و در جمع آنها هویت مجموعه یك قوم و قبیله و در نهایت یك ملت است .بررسی این امر نیاز به دقت و پی جویی دارد به اختصار می‌توان گفت كه صنعت دستی هر قوم، گوشه ای از هویت یك قوم را در گذشته تاریخی اش بیان می‌كند . و در حضورش در دوران معاصر حلقه واسطه و رابطه بین هویت گذشته و هویت كنونی این قوم و عرضه هویت گذشته قوم یا تاریخ وی به اقوام دیگر است و در نتیجه یكی از عوامل اصلی . اساسی معرفی اقوام به یكدیگر و نشان دادن عواطف و احساسات آنها با ظرافت‌ها و دقتها . لطفها ـ صفاها ـ مهرها و محبت هایی است كه در یك قوم وجود داشته است .
جوامع مختلف با معیارهای متفاوت سنجیده می‌شود كه یكی از آنها بازده صنعت و هنر آنها است تا آنجا كه بعضی‌ها، جوامع صنعتی را متمدن تر از دیگران می‌پندارند زیرا معتقدند كه این گروه خلاقیت داشته و تولیدات آنها با كیفیت مطلوب عرضه می‌شود .
از آنجا كه نوع معیشت كشورهای مختلف و جوامع گوناگون، متفاوت بوده و ارتباط مستقیم با كار و فعالیت افراد آن جامعه دارد . بنابراین باید دید كه قدرت تفكر و خلاقیت و پیامدهای آن چه نقشی بر صنعتی شدن آن جامعه دارد . نكته مهم دیگر كه در این زمینه قابل توجه و تامل است این است كه چرا اقوامی در صنایع در مرحله عالی و پیشرفته قرار داشته و حتی مخترع ماشین‌های نخستین بوده اند كه ماشین‌های بعدی با توجه به مكانیسم آنها ساخته شده است در كنار صنعت ماشینی آن طور كه باید شاید پیشرفت نكرده اند بررسی این امر و یافتن علل و جهات آن را از لحاظ فرهنگی مهم است و شاید در كار توسعه صنعتی این قبیل كشورها نیز مفید باشد . دستبافتها بخش گسترده ای از هنر سنتی مردم ایران زمین را تشكیل می‌دهد و چون هر گوشه ای از این هنر ریشه در ژرفای تاریخ و تفكر و ذوق و زیبای شناختی دارد تحقیق مفصل و اساسی در آن مستلزم تلاش دسته جمعی محققان و هنرپژوهان است .
از آنجا كه علی رغم فراز و فرودهای در دستبافی ایران دستبافتهای از جمله قالی بافی و ورنی بافی هنوز هم بخش مهمی از صنایع دستی كشور را تشكیل می‌دهند . با این همه آنچه مرا با بضاعت اندكم به بررسی كوتاه و نظری هنر و دستبافتهای سنتی ترغیب كرده است . علاقمندی بسیار به دانستن بخشی از فرهنگی است كه به شایستگی ما را در جهان متمایز و مستثنی گردانیده است لذا این جانب با دیدن دستبافت‌ها و كارهای هنری مردم ارسباران كه نمونه كاملی از هنر ایرانی است و نیز علاقه ای كه نسبت به هنر و صنایع دستی داشتم و تشویق و راهنمایی استادان گرامیم جناب آقای دكتر محمد صادق فربد و جناب آقای دكتر اصغر عسگری خانقاه لذا تصمیم گرفتم پایان نامه ام را صنایع دستی ارسباران انتخاب نمایم و از این طریق دانشجویان را در مسیر كار هنر مردم ارسباران قرار دهم، باشد كه این گذر شتابانه فتح بابی برای جویندگان و محققان آتی گردد .

پیشگفتار
با توجه به تحولات نوین فرهنگی در جامعه امروز نیاز ایرانیان بویژه جوانان تیز بین وپرسشگر به بررسی‌های جدیدی علمی و پربار درباره تاریخ پرفراز و نشیب ایران زمین و دیانت و فرهنگ و تمدن آن بیش از گذشته نمودار شده است .
صنایع دستی تجلی گاه بخش قابل ملاحظه ای از هنر و خلاقیت اقوامی است كه با این صنایع سر و كار دارند . در گروههای چند گانه صنایع دستی كه از دیر باز در كشورهای مختلف وجود داشته است هنوز هم وجود دارد و در ایران و در كشورهای آسیایی و اسلامی از تنوع قابل ملاحظه ای برخوردار است .
تنوع در این صنایع در هر كشور یا پهنه جغرافیایی معین، میزان كمال، دقت، ظرافت و نیز پاسخگوی جزئی یا كلی آنها به نیازها، نشان می‌دهد كه مردم آن كشور یا ساكنان پهنه جغرافیایی مورد نظر از لحاظ خلاقیت و تكنیك در چه مرحله ای قرار داشته اند .
نگاهی گذرا به تعداد رشته‌ها و توجه به تنوع صنایع دستی از دیر باز برای رفع احتیاجات انسان پدید آمده و رشد و تكامل یافته است .
قابل انكار نیست كه تنوع در كار دست به همان اندازه ارزشمند و دلپذیر است كه یكنواختی در ساخته‌های ماشینی خسته كننده و ملال آور . و برای همین دست بافتهای روستایی و آنهایی كه با طرح ذهنی بافته میشود هیچ وقت عین هم نیستند، بلكه متنوع هستند . در جوامع عشایری، روستایی كه هنوز صنعتی نشده است كارهای دستی كه جزء فعالیتهای روزانه آنهاست هم به عنوان منبع درآمد و هم پر كردن بخشی از اوقات فراغت است، این مردم با ساده ترین وسایل اولیه و در محیطی آرام ضمن اینكه ذهن و اندیشه خود را پرورش می‌دهند برنامه ریزی مختصری هم برای تامین مایحتاج خود در نظر دارند مردم عشایر كه هنری خود را از یك محدوده و الگوی خاص خارج كرده و به دلخواه در آن تغییر به وجود می‌آورند و در زمان معین مكانی خاص آنچه را كه دوست دارند برنامه ریزی می‌كنند زیرا وابستگی سازمانی ندارند به آنچه كه انجام می‌دهند ایمان دارند آنها طبیعت را آنچنان كه هست در دستبافته‌های خود نمی آورند بلكه به آن صورتی كه دلشان می‌خواهد تغییر و تحول در آن می‌دهند پس دستبافته تركیبی از امال و آرزوها و عقاید هنرمندان است . با توجه به این كه این صنعت می‌تواند بخش قابل ملاحظه ای از جمعیت جویای كار را به كار مولد و مفید و با ارزش جذب كند مطالعه فنی در خصوص بازدهی بیشتر این صنایع می‌تواند بخشی از مشكل جمعیت جویای كار را كه آمادگی آموختن این قبیل حرف را دارند حل كند با توجه به اهمیتی كه این قبیل صنایع در حال حاضر در بازارهای دنیا خصوصا كشورهای كه دارای درآمد سرانه بالا هستند یافته است پیگیری این امر و سیاستگذاری در این زمینه می‌تواند به ایجاد روشهای بیانجامد كه برای این قبیل صنایع كه علی الاصول دارای ارزش افزوده قابل ملاحظه ای هستند بازارهای جهانی بیابد .
قالی بیش از همه فرآورده‌های هنری در جهان رواج یافته است بسا شهرت ایران در این زمینه به روزگاران كهن بر می‌گردد و قالی ایران به یونان و سپس به بیزانس و پس از آن در قرون وسطی به كشورهای غربی صادر شده است . ( زكی، محمد حسن، 1377-127 )
در حال حاضر بهترین بازار برای فرشهای ایران اروپا و آمریكا است .
فرشهای ابریشمی و ورنی‌های ابریشمی ارسباران از طریق تركیه به اروپا صادر می‌شود صنایع دستی در كشور ما ضمن اینكه یكی از ارقام مهم صادرات است در تمامی جوامع جهانی طرفداران زیاد دارد . زیرا تمدن چندین هزار ساله ما كه شامل تاریخ و فكر و ذوق و ارزشها اعتقادات ماست در این هنرها نهفته است با پیش برد صنایع دستی در كشور ضمن روحیه خلاقیت را در جوانان به پیش می‌بریم حرمت سنتهای اصیل خود را با نمونه‌های عملكردی خویش حفظ می‌نمائیم .
نقش و سهم صنایع دستی در توسعه اقتصادی اجتماعی كشور به باور كارشناسان و برنامه ریزان نه صرفا به جهت برایند اقتصادی آن بلكه بیشتر به لحاظ حفظ ارزشها ـ اصالت‌ها و خاستگاه فرهنگی هنری است كه می‌بایست مورد توجه قرار گیرد ضمن اینكه اشتغال بخش محوری و اساسی در صنایع دستی است و از این زاویه می‌توان به خوبی و بدرستی كار كردی در خور برای این رشته از فعالیتها اجتماعی قائل شد . از آنجا كه تعریف جامع و كاملی برای صنایع دستی نه تنها در ایران بلكه در سایر كشورها وجود ندارد لذا دایره شمول آن در همه جا ثابت نیست اصولا در جوامع گوناگون در رابطه با صنایع دستی دو برداشت وجود دارد گروهی صنایع دستی را به عنوان عاملی موثر در اقتصاد پذیرفته اند ـ گروهی دیگر آن را بخشی از امور فرهنگی می‌دانند و بیشتر در قالب هنرهای سنتی می‌پذیرند . شاید بتوان گفت صنایع دستی سفیران فرهنگی یك قوم و قبیله اند كه هیچگاه از گزارش پیام خود دست نمی كشند و در هیچ زمانی نیز به عنوان عنصری نامطلوب مورد بغض و كینه قرار نمی گیرند . این صنایع در قلمرو پهناور ایران تنها به همت و كوششاستادكاران بی نام و نشان بوده كه هنوز فروزنده و بالنده و زیبا باقی است . و بی گمان به مدد عشق فروتنانه و دلبستگی بی پیرایه همین هاست كه خلاق و ماندگار برای همیشه در تاریخ باقی خواهد ماند هنرمندان شگفتی آفرین بی ادعا در تمام طول تاریخ كهن این سرزمین همواره صادق ترین راویان و ناقلان فرهنگ و هنر این مرز وبوم، آباد و اجدادیشان بوده اند . در این پایان نامه از نظریه كار كرد گرایی و ساختگرای استفاده شده است .
« كاركرد گرایی بر آن است كه هر كدام از عناصر یك فرهنگ دارای كاركرد ویژه ای است كه در كنار هم نظام اجتماعی را حفظ می‌كنند و ساختار یك جامعه به واسطه عمل این كاركردها معین می‌شود » ( رنجبر، محمود 1380،80 )
بر اساس این نظریه ساختگرایی كاركردگرایی دارای سه ویژگی است :
1ـ پدیده اجتماعی چه كاركردی دارند .
2ـ چگونه جواب گویی نیازها و حل كننده مشكلات است .
3ـ و بالاخره این پدیده اجتماعی، چگونه به یكدیگر ارتباط پیدا می‌كنند . (همان منبع 82 )
در این پایان نامه سعی شده به تحولات زیر پرداخته شود : 1ـ كاركرد هر كدام در گذشته چه نیازی را جواب داده و در حال حاضر در چه وضعیتی قرار دارد . 2ـ و كدام از این صنایع دستی چه ارتباطی با همدیگر و نیز چه ارتباطی با فرهنگ و نحوه معیشت و موقعیت جغرافیایی و تاریخی دارد .

بخش اول

فصل اول : پیرامون تحقیق

فصل دوم : پیشینه تحقیق

فصل سوم : نوع و روش تحقیق

فصل چهارم : ارسباران

فصل پنجم : عشایر

فصل ششم : نظامهای معیشتی و هنری
فصل اول :

پیرامون تحقیق :
صنایع دستی یكی از با ارزش و با اهمیت ترین حوزه فعالیت‌های هنری و فنی مردم و یكی از بارزترین تجلیات روح فرهنگی است تاریخ ـ فرهنگ هنر ـ صناعت ـ فنون ـ حرف و معتقدات ـ سلیقه‌ها و ذوقها و وضعیت اقلیمی و جغرافیایی ـ خصوصیات شهری و روستایی ـ ایلی روحیات اقوام و طوایف و جنبه‌های بسیار زیادی از حیات مادی و معنوی فرهنگ در صنایع دستی متجلی می‌باشد . بنابراین معرفی درست صنایع دستی ارسباران می‌تواند بخش عمده ای از فرهنگ آن منطقه باشد چرا كه صنایع دستی همراه با مردم حضور داشته و یكی از شیوه‌های درآمد اهالی بوده و با تار و پود زندگی و فرهنگ مردم در آمیخته است . همچون مخزنی انباشته از باورها ـ خاطرات ـ آداب و رسوم علائق است می‌توان ادعا نمود مطالعه صنایع دستی می‌تواند دریچه ای گسترده و روشن را به سوی شناخت فرهنگ و رسوم مردم بگشاید و همین طور گامی موثر در ثبت و سپس حفظ سنت صنایع دستی می‌باشد كه خطراتی چون تسلط بازار و سلیقه‌های متفاوت خریدارانش ـ زندگی شهر نشینی و تولیدات ماشینی اش تمایل به مشاغل شهری در میان جوانان ... آنرا تهدید می‌كند .

تعریف موضوع تحقیق :
صنایع‌دستی كه مترادف كلمه انگلیسی ( HANDICRAFTS ORGANIZATION) می‌باشد گذارشگر صنعت و هنر نیاكان و بیانگر هنر و ذوق مردم هر كشور است به ویژه صنایع دستی در كلیه كشورهایی كه از این هنر صنعت برخودارند از نظر مواد اولیه و نیروهای انسانی امكان تولید دارند نوعی فعالیت اقتصادی است كه منجر به تولید كالاهای جدید می‌شود . آمیختگی شدید این فعالیتها با سختیها . عادت و بینش سازندگان و همچنین تاثیر محسوس محیط جغرافیایی در این صنعت از جمله مسائلی است كه باعث تمایز ان از فراورده‌های كارخانه ای می‌شود زیرا بر خلاف مصنوعات كاخانه ای كه در مقیاس زیاد تولید می‌شود تولیدات هر صنعت گر از نظر طرح و شكل و اندازه از اشیا مشابه خود كاملا متمایز است و در اكثر موارد مایه ای از فرهنگ سازندگان خود را به همراه دارد . اصطلاح صنایع دستی از نظر لغوی مفهوم و واحد ثابتی نیست و هنوز تعریفی كه جامع و كامل و مورد پذیرش همه كارشناسان و سازمانهای مسئول در كشورهای مختلف باشد وضع نشده به عبارت دیگر صنایع دستی چه در بیان عادی و چه در اصطلاح فنی دارای مفاهیم متعدد است به این معنی كه گاهی اوقات حاكی از نحوه ساخت كالاست . مثلاًدست ساز گاهی بازگو كننده ویژگی یك محصول دستی هنری و در مواردی نیز حكایت از منطقه جغرافیایی تولید دارد . نظیر صنایع دستی روستا .
در این قسمت به چند تعریف از بزرگان اهل فن در مورد صنایع دستی می‌پردازیم . علی اكبر دهخدا در لغت نامه دهخدا در تعریف صنایع دستی می‌نویسد آنچه با دست ساخته می‌شود از پارچه ـ قالی ـ ساخته‌های فلزی و غیره ـ مقابل صنایع دستی ماشینی .
و در لغت نامه استاد محمد معین نیز تعریفی شبیه به تعریف بالا ذكر شده است : صنایع دستی شامل صنعتهایی است كه دست در آن دخیل است . مانند پارچه بافی و قالی بافی . حسن یاوری در كتاب كلیاتی درباره صنایع دستی ایران صفحه 12 می‌نویسد صنایع دستی به آن رشته از صنایع اطلاق می‌شود كه تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فراورده‌های آن با دست انجام گرفته و در چهار چوب فرهنگ و بینش‌های فلسفی و ذوقی انسانهای هر منطقه با توجه به میراث‌های قومی آنان ساخته و پرداخته می‌شود اگر هنر را عینیت بخشیدن به یك احساس درونی كه معمولا متاثر لز عوامل و پدیده محیطی نیز باشد تعبیر كنیم شاید نه تمام بلكه قسمتی از واقعیت را بیان داشته ایم در حقیقت هنر چیزی جز واسطه یا وسیله القاء احساسات باورها و خواسته‌های هنرمند در رابطه با محیط او نمی باشد كه عموما در قالب شعر ـ ترانه و اهنگ . تابلو نقاشی تندیس و اشیاء گوناگون تجلی پیدا می‌كند .
صنایع دستی نیز تجسم همان احساسات باورها و خواسته‌ها در قالب یك كالای دست ساخته می‌باشد به این ترتیب ملاحظه می‌شود كه منبع تغذیه كننده هنر و صنایع دستی یكی بود كه همانا خلاقیت و قوه ابتكار هنرمند و سازنده آن است . و از آنجا كه صنایع دستی خود یك هنر است، هنر و صنایع دستی مكمل هم هستند كه بدون هم معنی ندارند

اهداف تحقیق :
1ـ هدف در مرحله اول ثبت و ضبط فرهنگ سنتی و اباء و اجداد و تعهدی است كه در این مورد احساس می‌كنم .
2ـ شناخت جامعه ای است كه با توجه به پیشرفت سریع تكنولوژی كم كم صنایع دستی را كنار می‌گذارد و اتوماسیون جای صنایع دستی را گرفته .
3ـ شناخت جامعه ای كه با وجود غنی بودن از نظر صنایع در حالیكه می‌تواند خودكفایی را به دنبال داشته باشد . با وجود ارزشمند بودن این صنایع مردم به دیده تحقیر به آن می‌نگرند .
4ـ تحلیل و شناخت و بررسی تاثیر فرهنگی صنایع دستی نزد جامعه مورد بررسی .
5 ـ باز شدن روزنه ای برای تحقیقات دیگر مردم شناسی در مورد ایلات و عشایر و نیز صنایع دستی مردم منطقه ارسباران .
6 ـ شناسایی و توجه بیشتر به نقش صنایع دستی و شیوه زندگی .
7 ـ شناسایی تاثیر متقابل معیشت و فرهنگ و محیط زیست و صنایع دستی .
8 ـ فقدان اطلاعات و پژوهشهای مدون در مورد صنایع دستی ارسباران .
اهمیت موضوع :
در سالهای اخیر به دلیل افزایش مسافرتها و تبادل اطلاعات

فهرست منابع و ماخذ
• ابن خلدون - عبدالرحمن - مقدمه ابن خلدون - ترجمه پروین گنابادی - مركز انتشارات -علمی وفر هنگی - چاپ اول - چاپ چهارم سال 1362
• ادوا رد- سیسیل- قالی ایران - مترجم : مهین دخت (صبا) انتشارات انجمن دوستداران كتاب - 1362 تهران .
• اشنبر - اریك - قالیها و قالیچه‌های ایرانی - انتشارات فرهنگسرای (سیالی) چاپ دوم - زمستان 74 - ترجمه مهشید تولایی - محمد رضا نصیری .
• افشار - ایرج - نگاهی به آذربایجان شرقی - ایرج افشار (سیستانی) جلد اول - موسسه تحقیقات و پژو هشی ایران چاپ اول سال 1369 .
• افشار - ایرج - نگاهی به آذربایجان شرقی - ایرج افشار (سیستانی) جلد دوم - موسسه تحقیقات و پژو هشی ایران چاپ سال 1369 .
• آموزش فنی و حرفه ای - آموزشهای فنی و حرفه ای غیر رسمی عمران و صنایع روستایی تهیه و تنظیم گروه - بهار 73 - معاونت ترویج و مشاركت مردمی - دفتر آموزش روستائیان.
• ای - وولف - هانس - صنایع دستی كهن ایران - ترجمه دكتر سیروس ابراهیم زاده - انتشارات و اموزش انقلاب اسلامی (شركت سهامی ) چاپ اول تهران 72.
• بازن - مارسل و كرستیان برمبرژه باهمكاری اصغر عسگری خانقاه و اصغر كریمی - گیلان و آذربایجان شرقی- انتشارات توس ترجمه مظفر امین فرشچیان سال 65 .
• ه‍ آذین - م آ - قالی ایران - چاپ اول آبان سال 1346 - انتشارات ابن سینا.
• بیگدلی - ایلسون ( شاهسونهای ) ایران - چاپ اول بهار 74 - انتشارات پاسار گاد.
• بایبوردی - سرهنگ - تاریخ ارسباران - تهران 1341 .
• پرهام - سیروس - قالی بلوردی - انتشارات فرانگین - سال 1352 .
• ترابی - جمال - آثار باستانی آذر بایجان - آثار و ابنیه تاریخی هرستانهای اردبیل - ارسباران - خلخال - سراب - مشكین شهر - مغان - ج 2 - تهران 1355.
• امانوئل - جوامع مبتنی بر تیره و طایفه - ترجمه عباس راد - مؤسسه انتشارات آگاه - تهران 62 .
• تناولی - پرویز - قالیچه‌های شیرین فارسی - مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران - سال2536 - شاهنشاهی .
• تولستوی - لئون - هنر چیست - ترجمه كاوه دهقان - انتشارات امیركبیر - چاپ دوم سال 1345 .
• حافظ زاده - محمد - ارسباران در گذر حماسه و تاریخ - جلد اول - انتشارات مهد آزادی تبریز 76 .
• حافظ زاده - محمد - ارسباران در گذر حماسه و تاریخ - جلد دوم - انتشارات مهد آزادی تبریز 76 .
• حافظ زاده - محمد - قره داغ - خاستگاه تمدن اولیه انسان - انتشارات مهد آزادی - چاپ اول - تبریز – سال 1377
• حشمتی رضوی - فضل اله - فرش ایران - دفتر پژوهش‌های فرهنگی - چاپ دوم - پاییز سال 1380
• خاماچی - بهروز - فرهنگ جغرافیای اذر بایجان - انتشارات صدا وسیمای جمهوری اسلامی - سروش - چاپ اول - تهران سال 1370
• دهخدا - علی اكبر - فرهنگ دهخدا - تهران 1333 خورشیدی
• رنجبر - محمود - مدم شناسی با تكیه بر فرهنگ مردم ایران - هدایت اله ستوده چاپ اول 1380 - انتشارات دانش آفرین
• ذكی - محمدحسن - هنر ایران - ترجمه محمد ابراهیم اقلیدی - انتشارات صدای معاصر - چاپ اول سال 1377
• سازمان صنایع دستی ایران - گلیم بافی - 1364
• سرشماری نفوس مسكن - ابانماه 1355 - استان اذر بایجان شرقی
• سرشماری نفوس مسكن - ابانماه 1355-شهرستان اهر
• سرشماری نفوس مسكن - ابانماه 1357 -شهرستان اهر
• سعید یان عبدالحسین - سرزمین مردم ایران- مردم شناسی واداب ورسوم اقوام ایرانی -چاپ پنجم سال 72
• ناشر عبدالحسین سعید یان صحافی زرین .
• شهبازی - عبداله - مقدمه ای بر شناخت ایل و عشایر - چاپ اول - 1369 تهران - نشر نی
• صور اسرافیل - شیرین - فرش نایین - چاپ اول 1376 - انتشارات فرهنگیان تهران .
• طبیبی - هشمت اله - مبانی جامعه شناسی و مردم شناسی ایلات و عشایر - انتشارات دانشگاه تهران - چاپ دوم - تهران 1374 .
• عناصری - جبار - مردم شناسی و روانشناسی هنری - انتشارات رشد تهران -چاپ اول - بهار 80 .
• عوض پور - اعظم - دشت مغان در گذر زمان - انتشارات انوار - چاپ اول تهران - زمستان 78
• فرزانه هریس - محرم -شهرستان هریس وجلوه‌های طبیعی - اجتماعی وهنری‌
• ان - ناشر : دفتر نشر نوید اسلام - قم - زمستان 1378
• كلارك - جی - سیری در صنایع دستی ایران - مترجم فرنگیس یگانگی یا شاهدخت - انتشارات بانك ملی ایران - تهران بی تاریخ
• كسراییان - نصراله - عشایر ایران متن وشرح عكسها: زیبا عرشی - ترجمه مینو علیان - ناشر : نصراله كسراییان - زمستا ن 1372
• مرزبان - پرویز - خلاصه تاریخ هنر - چاپ اول 65 - شركت انتشارات انوار - چاپ اول تهران - زمستان 78 .
• مركز مردم شناسی - مجموعه مقالات مردم شناسی - دفتر اول - انتشارات مركز مردم شناسی وزارت فرهنگ - آموزش عالی - بهار 1362
• میر نیا - سید علی - فرهنگ مردم - فولكلور ایران - اداب ورسوم و عقاید و عاداتها - چاپ دوم 1378 -تهران - نشر پارسا
• نفیسی - علی اكبر - فرهنگ ناظم الاطباء - فرهنگ نفیسی - جلد 3 - چاپ افست مروی - سال1343
• نیروهای مسلح - فرهنگ جغرافیای اهر - جلد هفتم - سال 76 - انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
• ویلسون - كریستی - تاریخ صنایع ایران - ترجمه عبداله فریار - انتشارات فرهنگ سرا .
• هاوزر - آرنولد - تاریخ اجتماعی - ج 3 و 4 - ترجمه امین مؤید - چاپ سوم تابستان 72 - انتشارات چاپ پخش
• یاوری - حسین - نساجی سنتی ایران - چاپ اول 1380 -شركت انتشارات سوره مهر.
• یساولی - جواد - ایران سرزمین افسانه‌ها - گزیده ای از آثار عكاسان ایران با مقدمه ای از دكتر جابر عناصری - طرح و اجرا - چاپ سوم سال 1375 -ناشر فرهنگ سرا - یساولی - تهران .

پایان نامه
• بررسی و باز سازی نقوش گلیم‌ها و سوماكهای ایل شاهسون در دشت مغان - نوشته سهیلا وفاكش - استاد راهنما : مرتضی ممیز - دانشكده هنرهای زیبا - دانشگاه تهران گروه هنره‌های تجسمی سال 66 -67 .
• تحلیل مردم شناختی تأثیر دام و دامداری در زندگی عشایری كردهای طایفه قانیكا نلوی شهرستان اسفراین نوشته محمد حسن اكرامی فر رشته مردم شناسی كارشناسی ارشد استاد راهنما : محمد صادق فرید ؛ استاد مشاور دكتر منصور وثوق - سال 78 - 79 .
• دستبافتهای سنتی ایران - منیره صادقی - استاد راهنما -غلام علی حاتم 67 - 68. دانشگاه هنر كرج .
• سیری در صنایع دستی استان مركزی نوشته داود خمیحانی فرهانی - استاد راهنما حسین یاوری -سال 71 - 72 .اخذ لیسانس در رشته صنایع دستی دانشگاه هنر كرج.
• صنایع دستی ایران - استاد راهنما غلام علی توسلی -نوشته فردوسی معین اقطاعی : سال 1351 دانشكده علوم اجتماعی - دانشگاه تهران .
• صنایع دستی مردم ایل قشقایی - نوشته فرهاد پور ضرغام - استاد راهنما : دكتر محمد علی یوسفی زاده استاد مشاور : دكتر سیروس پرهام - زمستان 72 دانشگاه آزاد تهران مركزی دانشكده اجتماعی و روانشناسی - برای اخذ كارشناسی ارشد.
• ورنی بافی در ایران فاطمه عرفانی - سال 69 - رشته صنایع دستی استاد راهنما: دكتر غلام علی حاتم -دانشگاه هنر كرج .
• جزوه تدریس قالی بافی سر كلاسهای كمیته امداد هوراند - معصومه ابراهیمی سال 81
• جزوه - خلاصه موقعیت جغرافیایی - تاریخ اقتصادی هوراند - آقای منصور ممی پور 1378 .
• جزوه خلاصه وضعیت و جغرافیایی - تاریخی اقتصادی كلیبر - نیروی انتظامی كلیبر - 1380.
• روزنامه مهد آزادی - 3 شهریور سال 1373
• سازمان صنایع دستی - خبرنامه سازمان صنایع د ستی ایران - دوره جد ید شماره 3 - خردا د 1381.

In the name of Allah

Abstract

1 .goal of researcher: this researcher aims to consider the handicrafts of arasbaran area in Easter Azerbaijan province based on structualistic - functionalist theory.
2 .sampling method: by using library resources and mainig field work.
3. research method : in this research ,field work is used by participation observing ,interview ,collecting data ,considering material items as well as library and documentary studies .
4. Measuring tools: taking photographs, taking film, recording voice and referring to handicrafts workshops and handicrafts shops and department are used after observation coupled with participation.
5 .general results: handicrafts are being in a considerable change in Arasbaran area and a range of handicrafts such as silk carpet and verni (SUMAK) are woven with a high quality and are exported to turkey and Europe, has an important role in regions economy bull. Market and broken and price fluctuations have caused an undesirable effect on producers. Some of industries are consigned to oblivion the people"s tendency to new productive and profitable industries are increased.